We use cookies to enhance your experience on our website. By clicking 'continue' or by continuing to use our website, you are agreeing to our use of cookies. You can change your cookie settings in your browser at any time.

Continue
Find out more

Search Results

You searched for:
Labels: semantic: chess

Refine your search Try a new search

Your search matched 86 entries.

  • adverser 1 a. s.

    Semantic labels: chess, games, law, theol.

    Citations:

    opponent
    chess: (s.xiii) […] soun adversarie mater Ov un pount erraunt en mylu de l’eschecker Eschez ANTS 38.609

  • alfin s.

    Semantic labels: chess, games
    Usage labels: fig.

    Citations:

    elephant (precursor of modern bishop)
    chess: (s.xiii) Mes les alfins ensemble treyount E altre foyth eschec diunt Eschez ANTS 30.174
    chess: (s.xiii) E fra le rei aler […] Entre le poun e le neir alfin Eschez ANTS 11.101
    chess: (s.xiiim) Il me semble del munde cum de l'escheker U sunt reis e aufyns, roks e chevalers Eschez Allegorical 9

  • angle 2 s.

    Semantic labels: anat., chess, games, geometry, marit.
    Usage labels: fig.

    Citations:

    corner square
    chess: (s.xiii) Le neir rei deprimes dit Ke […] Le rei vermail le matera En meimes l’angle ou il esta A l’unzime trait Eschez ANTS 19.335

  • asseer v.trans. v.intrans. v.refl. sbst. inf.

    Semantic labels: build., chess, culin., domestic, finan., games, jewel., law, med., mil., orn., pharm., ship., tax, ven., zool.
    Usage labels: fig., local

    Citations:

    to set out (chessboard)
    chess: (s.xivin) demanderent les eschetz […] Sire W. assist un geu Fouke ANTS 43.36

    to set up (one or more pieces)
    chess: (s.xiii) Tels est le covenant de cest jeu que l’en deit asser .vij. chevaliers en meismes la manere que ci sunt assis […] Eschez ANTS 22 (prose)
    chess: (s.xiii) Primes deyt il soun rey asseer La u il voudra en le eschecker Eschez ANTS 28.77

  • aval 1 adv. prep.

    Semantic labels: anat., build., chess, games, geog., surg.
    Usage labels: fig., local

    Citations:

    at the other end of
    chess: (s.xiii) li rei neirs merra le rei vermeil par le bord desqu’en l’angle destre, e de cel angle le merra desk’en l’altre ke est tut aval de l’eschekier a la destre partie Eschez ANTS 14 (prose)

  • bataille 1 s.

    Semantic labels: archit., chess, games, law, mil., ship., theol., toponym
    Usage labels: also_fig., fig., name

    Citations:

    game, match
    chess: (s.xiii) Li reis neir comence la bataille Eschez ANTS 15.242

  • blanc a. s.

    Semantic labels: anat., archit., astron., beverage, bot., chess, colour, condim., culin., curr., eccl., finan., fruit, games, herald., ich., med., metal, meteo., monastic, oenol., pharm., status, toponym, trees, zool.
    Usage labels: name, prov.

    Citations:

    white piece
    chess: (s.xiiim) Li neyrs pertenent al diable, li blancs pertenent a Deu Eschez Allegorical 11

  • chace 1 s.

    Semantic labels: chess, games, law, livestock, med., pathol., ven.

    Citations:

    move, play
    chess: (s.xiii) ‘La chace du chivaler’ ceo guy ad noun Pur ceo ke nul tret serra si de chivaler noun Eschez ANTS 39.695

  • chacer 1 v.trans. v.intrans. sbst. inf.

    Semantic labels: agricultural, chess, games, law, livestock, meteo., ven.

    Citations:

    chase, pursuit
    chess: (s.xiii) E ja ceo ke il ne e[n]seygne poynt de le rey mater, Nepurkaunt bon est de apprendre la chacer Eschez ANTS 26.698

    to corner (?)
    chess: (s.xiii) E kaunt un de euz ensy est chacé Ke trere ne put, le guy est ganyé Eschez ANTS 49.1812

  • chec s. pl.

    Semantic labels: chess, games

    Citations:

    (game of) chess
    chess: (s.xiiim) dementiers ke vus estudiez a juer as chiez e as tables Legendary 63.273
    chess: (s.xiii) cil qui des chez d’eschez? le jeu trova Eschez ANTS 23.104

  • checker s.

    Semantic labels: chess, decor., finan., games, law
    Usage labels: name

    Citations:

    chess-board
    chess: (1397) .j. chequer de cokyle Gloucester Inventory 307
    chess: (s.xvin) chiekier: a cheker Fem2 107.13

  • chevaler 1 s.

    Semantic labels: chess, eccl., games, law, mil., monastic, status
    Usage labels: name

    Citations:

    knight
    chess: (s.xiii) Li roc […] eschek li dirra E delez le chivalier l’avalera Eschez ANTS 11.94

  • compaignon s.

    Semantic labels: acad., chess, gambling, games, jousting, merch., occupation, ship., status
    Usage labels: pej.

    Citations:

    partner, opponent in a game
    chess: (1155) Buen espeir ad ki les dez tient; Quant sis compainz les ad si crient Brut WACE 10580
    chess: (1160-74) D’eschez sout et de(s) tables son compaingnon mater Rom de Rou wace i 74.1767

  • conduit 1 s.

    Semantic labels: archit., chess, domestic, games, med., toponym

    Citations:

    ?
    chess: (s.xiii) ‘Jupartie de cundut’ ceo guy si ad noun Eschez ANTS 42.1004

  • corner 1 s. a.

    Semantic labels: chess, games, geog., herald., mil.

    Citations:

    corner (of chess-board)
    chess: (s.xiii) ilokes seit (=the red king) estalé issi ke le neir rei seit en la corniere cormiere Eschez ANTS 14 (prose)

  • cornu 2 a. s.

    Semantic labels: chess, games

    Citations:

    pertaining to a bishop
    chess: (s.xiii) Ore juent ‘le giu des alfins’, Ke n’est pas povre ne frarins. Tut seit iceo qu’il seit cornuz […] Eschez ANTS 17.274

    bishop
    chess: (s.xiii) Al neofime (=move) vint avant li cornuz, Si li mostre ses corns aguz Eschez ANTS 11.111

  • coverir v.trans. v.intrans. v.refl. p.p. as a. p.p. as adv. p.p. as s. sbst. inf.

    Semantic labels: archit., armour, build., chess, costume, domestic, games, geog., horses, law, marit., metal, mil., ven., zool.
    Usage labels: fig., name, pej.

    Citations:

    (at chess) covered
    chess: (s.xiiex) Aufin qui est en coverte Par eschec, a descoverte Sovent prent roc u peonet S Geo 1101

  • curliu s.

    Semantic labels: chess, games

    Citations:

    pawn (?)
    chess: (s.xiii) Encontre reison eust mespris Que ad curlus reine eust assis Eschez ANTS 24.110

  • defense 1 s.

    Semantic labels: archit., chess, games, law, mil., weapons

    Citations:

    (method of) defence
    chess: (s.xiii) le mateysoun vus diray primer, Puys la defens vus voil enseygner Eschez ANTS 40.726

  • defension 1 s.

    Semantic labels: archit., chess, weapons

    Citations:

    defence
    chess: (s.xiii) Le neyr rey, si il ne ust pensé de bon defensioun, Unkes ne ust eschapé de mat la confusioun Eschez ANTS 39.681

  • descovrir v.trans. v.intrans. v.refl. sbst. inf. p.p. as a.

    Semantic labels: build., chess, games, law, mil.

    Citations:

    uncovered
    chess: (s.xiiex) Aufin qui est en coverte Par eschec, a descoverte Sovent prent roc u peonet S Geo 1102
    chess: (s.xiii) L’altre chivaler a discovert eschec mat dira Eschez ANTS 49.1843

  • devis 1 a.

    Semantic labels: chess, games

    Citations:

    at point-device, perfectly, to perfection
    chess: (s.xiii) E en mesme la manere cum cy veyez En point devis li mater porrez, Kar il ne ad poynt en le escheker, Ke en cel ne ly poez mater Eschez ANTS 33.396

  • embracer 1 v.trans. v.absol. v.refl. sbst. inf. p.p. as a.

    Semantic labels: armour, chess, games, law, merch., mil., wrestling
    Usage labels: euph., fig.

    Citations:

    to mark, cover
    chess: (s.xiii) le chivalier serra el tret d’un alfin [...] e l’une des fierces enbracera le rei en la garde le chivalier Eschez ANTS 13 (prose)
    chess: (s.xiii) si traiez la fierce al tret d’un alfin de l’angle, cele que le rei vermail ad enbracé , e l’autre fierce metez puis en la secunde ligne [...] Eschez ANTS 13 (prose)

  • enangler v.trans. v.refl. p.p. as a.

    Semantic labels: chess, games

    Citations:

    to put in a corner, mate (?)
    chess: (s.xiiim) Adam [...] Esteit cum un grant reis en cest eschecker. Li diebles par III faus tres cest reis enangla E lui dist un echek e issi la mata Eschez Allegorical 16

  • errer 1 v.trans. v.intrans. p.pr. as gerund p.pr. as a. p.pr. as s. p.pr. as adv. sbst. inf.

    Semantic labels: chess, law, med., pathol.

    Citations:

    (of a chess-piece) unattached, roving
    chess: (s.xiii) Primes eschec ov le roc serra, Issy ke a force ov le alfin prendra E a le altre tret procheyn suant, Mat serra del poun erraunt Eschez ANTS 37.568
    chess: (s.xiii) celi ke tret primer put par coveytise A le quinte tret soun adversarie mater Ov un poun erraunt en mylu de l’eschecker Eschez ANTS 38.610

  • eschec 2 s. s. pl.

    Semantic labels: chess, games

    Citations:

    chess
    chess: (c.1136-37) Orgar juot a uns eschés, Un giu qu’il aprist as Daneis GAIMAR1 3649
    chess: (1155) Tels i ad juent al hasart, Ço est un gieu de male part; As eschecs juent li plusur Brut WACE 10559
    chess: (s.xivin) J. e F. tut souls sistrent en une chambre juauntz a escheks Fouke ANTS 22.33

    (chess) game, strategy
    chess: (s.xiii) E mult si purra l’en amender Ki a tuz les eschés voldra juer. Kar ki ke voldra ententivement Des gius aprendre le doctrinement [...] Eschez ANTS 9.10

    (situation of being) in check
    chess: (s.xiiex) Aufin qui est en coverte Par eschec [...] S Geo 1103
    chess: (s.xiii) le vermail (=king) trere ne estoet, Si par eschek noun Eschez ANTS 48.1587

    to checkmate
    chess: (s.xiii) Li reis neir tret premirement, Si nun, tost eust sun jugement. De l’un des alfins eschek dirra, Mes li vermeil aler porra En l’angle [...] Eschez ANTS 11.87
    chess: (s.xiii) Al tierz trait en la garde del chivalier Li (=the red king) dirra li roc eschek plenir Eschez ANTS 11.96
    chess: (s.xiii) Primes ou le alfyn eschec si dira, Altre eschec ou le chivaler [...] L’altre chivaler a discovert eschec mat dira Eschez ANTS 49.1843
    chess: (s.xiiim) Li diebles par .iij. faus tres cest reis enangla E lui dist un echek e issi la mata Eschez Allegorical 17
    chess: (s.xiii) Puys ov l'altre roc altre eschec fra Eschez ANTS 32.232

  • eschecker s.

    Semantic labels: chess, culin., decor., domestic, finan., games, law, toponym
    Usage labels: name

    Citations:

    chess-board
    chess: (1174-75) Ne volsist en l’eschekier devenir un aufin FANT OUP 590
    chess: (c.1250) scacarium : escheker TLL i 413
    chess: (s.xivin) demanderent les eschecz, e um lur porta un molt riche eschecker ou meyné de fyn or e argent Fouke ANTS 43.35

  • estaler 2 v.trans.

    Semantic labels: chess, games

    Citations:

    to stalemate
    chess: (s.xiii) li neir reis trait premirement e numeiment sa fierce ke esta en la prise del poun vermail, e la mettra al tierz trait el point delez l’angle u li poun tent a aler puis ke li pouns ert issi estalé [...] Eschez ANTS 14 (prose)
    chess: (s.xiii) ilokes seit (=the red king) estalé issi ke le neir rei seit en la corniere cormiere Eschez ANTS 14 (prose)
    chess: (s.xiii) celi ke ceste guy trovad tiel covenaunt fet en ad ke le rey neyr deyt estaler primes le altre e puys mater Eschez ANTS 48.1584

  • ferce 1 s.

    Semantic labels: chess, games

    Citations:

    queened pawn
    chess: (s.xiii) reines fesouns des pouns Que ensement fierces apelons Eschez ANTS 23.96
    chess: (s.xiii) Un altre chace vus volie enseygner De la ferce e de un chivaler Eschez ANTS 40.716
    chess: (c.1290) Plus cher ad dame kouhe de pohoun Ke du cheker feerce hou poun. BIBB ROTH (T) 620

    to queen
    chess: (s.xiii) E puis si fetes fierce le poun ki est delez al bord Eschez ANTS 16 (prose)
    chess: (s.xiii) Kar si touz lé pouns ferces facez, Ja par force ne le materez Eschez ANTS 44.1222

  • fol 1 a. s.

    Semantic labels: chess, female, games, heresy, theol., zool.

    Citations:

    name given to a particular play in chess
    chess: (s.xiii) Ceste guy, seygnours, est appellez 'Fol si [sey] fie' e a dreyt nomez Eschez ANTS 46.1427

  • gainer v.trans. v.intrans. sbst. inf. p.pr. as a. p.p. as a.

    Semantic labels: agricultural, chess, games, law, mil.
    Usage labels: fig.

    Citations:

    (in chess) to take (a piece)
    chess: (s.xiii) Ceo guy ad noun 'mal veysyn', Pleyn est de art e de engyn, Kar le roy neyr enpris ad Ke l'altre a force materat U soun roc gaynera E issy le guy perdera Eschez ANTS 47.1478

    a move in chess involving the sacrifice of a piece
    chess: (s.xiii) Ki doune ganye ceste guy ad noun E cum ceo devant ad tiel condicioun, Kar le neyr rey par doner si eschuera Soun meschief e a tierce tret l'altre matera Eschez ANTS 38.593

  • garde 1 s.

    Semantic labels: armour, chess, games, law, livestock, mil., occupation, tax
    Usage labels: fig.

    Citations:

    in, to the defence of
    chess: (s.xiii) al quart tret voldra descendre Li roc en la garde de sun poun Eschez ANTS 11.99

  • gent 1 s. sg. and pl.

    Semantic labels: chess, eccl., equit., games, law, merch., mil., monastic, occupation, ship., status
    Usage labels: coll.

    Citations:

    set of chess pieces
    chess: (s.xiiim) Li neyrs pertenent al diable, li blancs pertenent a Deu. E puis ke chescun y avra sa gent, Cist de ça e cil de la cumencent a juer Eschez Allegorical 12
    chess: (s.xiiim) Li reis de la blanche gent de la part Deu Est Jhesu Eschez Allegorical 20

  • haper v.trans. v.intrans. v. absol. sbst. inf.

    Semantic labels: chess, games, law

    Citations:

    to take, capture
    chess: (s.xiii) Mes si le rey neyr si put haper Ke entre luy e soun adverser En mesme la ligne un soul poynt seyt, [...] Eschez ANTS 31.207
    chess: (s.xiii) Kar si rey vermail sy haper put Ke soun poun ferce fut, Bien porreyt dunkes eschaper Ke soun adverser ne ly deyt mater Eschez ANTS 43.1148

  • home s. pr.indef.

    Semantic labels: chess, eccl., equit., games, horses, human, law, mil., monastic, occupation, ship.
    Usage labels: euph.

    Citations:

    man, piece in board-game
    chess: (s.xiii) Kar soventefethz il avendra Ke deuz ferces e un roc le un avera Kaunt le altre nul home ne eyt Fors soun rey Eschez ANTS 33.359
    chess: (s.xiii) Kar si vus eyez un roc e un chivaler E un altre hom ke put garder Le poynt ke DL est només, Vostre purpos dunkes averés Eschez ANTS 36.517

  • ju 1 s.

    Semantic labels: chess, drama, emotion, gambling, games, hist., ven.
    Usage labels: euph., fig.

    Citations:

    game
    chess: (s.xii3/4) Ly roys (=Alexander, who was playing chess with a Greek duke) est corucé, si ad lessé le jeu Rom Chev ANTS 2543
    chess: (c.1170) s'asiet a l'eschekier. Quatre geus ad jowé Horn 2728
    chess: (s.xiii) hom q'est bien endoctrinés Meut put par sey le guy juer Ke par enseygnement moustrer Eschez ANTS 29.135

    strategy, method of playing a game
    chess: (s.xiii) mult est grief verrayment D'aprendre les gius par enseignement, Ki ne fust assis a l'eschekier U l'om peust les traiz jugier Eschez ANTS 9.36
    chess: (s.xiii) En ceste giu n'ad poynt de matesoun Eschez ANTS 26.27

    different types of chess strategies
    chess: (s.xiii) Ore juent 'le giu des alfins' Eschez ANTS 17.272
    chess: (s.xiii) Del 'jeu as chevalers' en dirons Solonc ceo qu'apris en avons Eschez ANTS 22.33
    chess: (s.xiii) Le 'jeu as dames' cest apelom Por ceo qu'il n'i a si dames non Eschez ANTS 23.85

    to set out a game (of chess)
    chess: (s.xivin) um lur porta un molt riche eschecker [...] Sire W. assist un geu; mes il le perdy meyntenant Fouke ANTS 43.36

  • juer 1 v.trans. v.intrans. v.refl. sbst. inf. p.pr. as a. p.pr. as s.

    Semantic labels: chess, drama, emotion, gambling, games, mil., music, sports, ven.
    Usage labels: euph., fig.

    Citations:

    player (in a game of chess)
    chess: (s.xiii) xvi. fierces avera le un juaunt , L'altre soun rey soulement avera Eschez ANTS 28.72
    chess: (s.xiii) Tiel est de ceste guy le covenaunt Ke .xvi. pouns avera le un juant E mater deyt le vermayl rey Eschez ANTS 28.106

    to play a game (of chess)
    chess: (c.1170) 'Bele,' çoe dit Gudmod, 'bien crei ke fust mester; Mes la u fui nurri ne sunt pas costumer Que la u sunt asis pur jower per a per, Ke nul autre n'enseint, kar serreit reprovier' Horn 2737
    chess: (s.xiii1/3) Puis unt les eschés demandé, Devant la pucele en unt jué Gui War 3250

    to play chess
    chess: (c.1170) E joereient as eschés, orreient harpement, Kar çoe sunt les choses dunt il ont plus talent Horn 2692
    chess: (s.xiii) A un jor par atie s'asistrent As eschés giuer e grantment mistrent Eschez ANTS 10.60

  • jugement s.

    Semantic labels: chess, games, law, theol.

    Citations:

    to be check-mated
    chess: (s.xiii) Li reis neir tret premirement, Si nun, tost eust sun jugement Eschez ANTS 11.86

  • juger v.trans. v.intrans. v. refl. sbst. inf.

    Semantic labels: Bibl., chess, games, law, theol.

    Citations:

    to checkmate
    chess: (s.xiii) Il deit les treiz comencier E al quint trait l'altre (=king) jugier Eschez ANTS 16.257

  • juparti s.

    Semantic labels: chess, games, law

    Citations:

    jeopardy, problem
    chess: (s.xiii) Solom iceo ke apris en ai, Les gius partiz numeement Eschez ANTS 9.5
    chess: (s.xiii) ky voudra ententivement Des gius partiez aprendre le doctrinement, Les sutiles trayz e les mateysounnes [...] Eschez ANTS 26.8

  • masle a. s.

    Semantic labels: chess, games, gramm., human, lapid., law, zool.

    Citations:

    (of piece) male
    chess: (s.xiii) si li poun males estoyt, Jamés femeles ne devendroyt Eschez ANTS 28.97

  • mat 2 a. s.

    Semantic labels: chess, games

    Citations:

    checkmate
    chess: (s.xiii) Kar al vintime trait mat serra Li reis vermail ke bien verra Eschez ANTS 14.200

    (fact of being) checkmate
    chess: (s.xiii) si ne troverez gueres de gent [...] Ke se sacent del mat defendre Eschez ANTS 15.228
    chess: (s.xiii) Le neyr rey, si il ne ust pensé de bon defensioun, Unkes ne ust eschapé de mat la confusioun, Mes cy ad il pensé ke le mat eschapera E a le tret neofime l'altre matera Eschez ANTS 39.683

    strategy for playing checkmate
    chess: (s.xiii) entre mil a peyne un serra Ke ov le chivaler le mater savera. E pur ceo ke il ne serreyt en ubliaunce, Le mat escrit ay pur remembraunce Eschez ANTS 35.454

  • matement s.

    Semantic labels: chess, games

    Citations:

    strategy for playing checkmate
    chess: (s.xv) prestigium, .i. joculamen magice calliditatis velut nigromancie et conjunctio ludendi in scacario gallice : matement TLL i 157

  • mater 2 v.trans. v.intrans. v. refl. sbst. inf.

    Semantic labels: chess, games

    Citations:

    to checkmate
    chess: (s.xiii) Le rei vermail le matera En meimes l'angle ou il esta A l'unzime trait Eschez ANTS 19.334
    chess: (s.xiii) Assez sount apurtenaunt Iceste guy e l'altre devant, Kar ambedeuz en un maner Matount par force lour adverser Eschez ANTS 44.1199

    to play checkmate
    chess: (s.xiii) Ces treys juparties suaunt Matunt en la manere cum ceo devant Eschez ANTS 33.370

    to be checkmated
    chess: (s.xiii) Icist gius [...] fet son compaynon Mater sei, voille il u nun Eschez ANTS 13.170
    chess: (s.xiii) Icist giu tut ensement Se fet mater a escient Eschez ANTS 14.194

    (fact of playing) checkmate
    chess: (s.xiii) Pur ceo del mater la mestrie est greniour Eschez ANTS 43.1073

  • matesun s.

    Semantic labels: chess, games

    Citations:

    (fact of playing) checkmate
    chess: (s.xiii) Par coveytise, noun par force, ert le mateysoun Eschez ANTS 38.620

    strategy for playing checkmate
    chess: (s.xiii) Les sutiles trayz e les mateysounnes, Les defenses, cum les aprenderomes Eschez ANTS 26.9
    chess: (s.xiii) 'Le haut enprise' ceo guy ad noun Pur ceo ke estraunge est la mateisoun, Kar le neyr rey enpris ad ke le altre matera En temps kaunt nul roc ne avera Eschez ANTS 42.981

  • mener 1 v.trans. v.intrans. v.refl. sbst. inf.

    Semantic labels: chess, games, law, mil.

    Citations:

    to pursue
    chess: (s.xiii) li rei neirs merra le rei vermeil par le bord desqu'en l'angle destre, e de cel angle le merra desk'en l'altre ke est tut aval de l'eschekier a la destre partie Eschez ANTS 14 (prose)

  • meschief s.

    Semantic labels: chess, games, law

    Citations:

    trouble, difficulty (of facing a possible check-mate)
    chess: (s.xiii) 'Ki doune ganye' ceste guy ad noun E cum ceo devant ad tiel condicioun, Kar le neyr rey par doner si eschuera Soun meschief e a tierce tret l'altre matera Eschez ANTS 38.596
    chess: (s.xiii) 'Meschef fet home penser' ceo guy ad noun, E n'est mervelie, il ad enchesoun. Le neyr rey, si il ne ust pensé de bon defensioun, Unkes ne ust eschapé de mat la confusioun, Mes cy ad il pensé ke le mat eschapera E a le tret neofime l'altre matera Eschez ANTS 39.679

  • mesnee s. s. pl.

    Semantic labels: Bibl., chess, domestic, games, law, mil., ship., status, theol.
    Usage labels: pej.

    Citations:

    set of chessmen
    chess: (s.xiii) ceste roy ad meynz mené E si ad enpris de mater A un tret meyns soun adverser Eschez ANTS 44.1201
    chess: (1397) Escheqirs ové tres peirs meinés de cristall, et tables de ivoir, ové la meiné d'ivoire et d'eban Rot Parl1 iii 363

  • mover v.trans. v.intrans. v. refl. p.pr. as a. p.pr. as s. p.p. as a. sbst. inf.

    Semantic labels: agricultural, chess, emotion, games, geog., law, meteo., mil., ship., ven.

    Citations:

    to move, change position
    chess: (s.xiii) le vermeil rei pur nul estuver [...] ne se deit muver Eschez ANTS 15.239
    chess: (s.xiii) e si le alfin dunc se meut si irra dedenz le bord vers la fierce Eschez ANTS 18 (prose)

    charger, one making a move
    chess: (s.xiii) s'il delez l'angle veit, Li roc sempre li muvera[n]z plait, Ensun le bord eschek li dirra E delez le chivalier l'avalera Eschez ANTS 11.92

  • muer 1 v.trans. v.intrans. v.refl. p.pr. as a. p.p. as a. sbst. inf.

    Semantic labels: chess, emotion, falc., games, law, mil., orn., zool.
    Usage labels: fig.

    Citations:

    to move (on the board)
    chess: (s.xiii) Puys aprés le roc primer En GL fetez muer . La secunde roc en CM puys treyez, Puys le premer roc en GM metez [...] Eschez ANTS 32.236
    chess: (s.xiii) sachez k[e] la fierce ne deit ester remuee si a la fin nun del giu. Si ele einz se meot , le giu ne peot estre maté si il ad bon defendur Eschez ANTS 18 (prose)

    to move away from
    chess: (s.xiii) Aprés irra el point dunt li alfins mut Eschez ANTS 18 (prose)
    chess: (s.xiii) Cink homes prent, si repeyrera En le lu dount il mua Eschez ANTS 30.158

  • munter v.trans. v.intrans. v. refl. sbst. inf. p.pr. as a. p.pr. as adv. p.pr. as s. p.p. as a. p.p. as s.

    Semantic labels: archit., chess, emotion, equit., falc., games, law, marit., music, ship., theol.
    Usage labels: fig.

    Citations:

    move up (the board)
    chess: (s.xiii) al quint treit l'encunt[r]era Li neir poun e munter le fra Eschez ANTS 11.104

  • neir a. s.

    Semantic labels: anat., bot., chess, colour, games, herald., meteo., textile, trees

    Citations:

    black opponent
    chess: (s.xiii) Soulement un chivaler le neyr avera Eschez ANTS 36.529

  • parfurnir v.trans. v.refl. p.pr. as a. p.p. as a.

    Semantic labels: chess, drama, games, law, theol.

    Citations:

    to adhere to the rules of the game
    chess: (s.xiii) Le roy neyr treyera primer, Si deyt le guy a force ganyer Al quar[t] tret u devaunt, E ensy parfournera le covenaunt Eschez ANTS 47.1539

  • part s. conj.loc.

    Semantic labels: chess, geog., gramm., mil., weapons

    Citations:

    to move a piece in an opposite direction
    chess: (s.xiii) soun adverser sey tourne de altre part, Si luy fet tenir por musard Eschez ANTS 46.1432

  • [peon] s.

    Semantic labels: chess, games

    Citations:

    pawn
    chess: (s.xiii) al quart tret voldra descendre Li roc en la garde de sun poun E fra le rei aler [...] Entre le poun e le neir alfin Eschez ANTS 11.99 and 101
    chess: (s.xiii) Kar reynes faimes de pounes E dunkes fierces les appellomes Eschez ANTS 28.93
    chess: (s.xiiim) Ses roks sunt li apostle [...] Li aufins sunt ly confessurs, nus pouns a pez Eschez Allegorical 25
    chess: (c.1290) Plus cher ad dame kouhe de pohoun Ke du cheker feerce hou poun BIBB ROTH (T) 620

    pawn mate, checkmate by pawn
    chess: (c.1290) meuz aime kou de poun Ki en l'escheker math de poun BIBB ROTH (G) 822

  • peonet s.

    Semantic labels: chess, equit., games, livestock, occupation

    Citations:

    pawn
    chess: (s.xiiex) Aufin qui est en coverte Par eschec [...] Sovent prent roc u peonet u roc u pet Par la traison del treit S Geo 1104

  • perdre v.trans. v.intrans. v.refl. p.pr. as a. p.pr. as s. p.p. as a. p.p. as s. sbst. inf.

    Semantic labels: chess, games, law, med., pathol., theol.

    Citations:

    sacrifice, name of a chess move
    chess: (s.xiii) 'Ky perde sey sauve' ceo guy ad noun Eschez ANTS 35.461

  • pet 2 s.

    Semantic labels: chess, games

    Citations:

    pawn
    chess: (s.xiiex) Sovent prent u roc u peonet pet S Geo 1104 (MS)
    chess: (1240) E la fole esbaie estut Cum en eschekere en pet abut a but Mir N-D 52.87

  • place s.

    Semantic labels: agricultural, chess, games, geog., law, occupation
    Usage labels: temporal

    Citations:

    square on a chess board
    chess: (s.xiii) Kar .iiij. reys tout enviroun Segé sount de tote pars Ke mover ne pount en nule plas Eschez ANTS 30.150

  • poesté s.

    Semantic labels: chess, games, law, mil., theol.
    Usage labels: fig.

    Citations:

    to be one’s turn
    chess: (s.xiii) quanque il sanz garde troverra, S'il puet prendre, si les prendra. Et tut solonc sa volenté De traire ait il poesté, Mes qu'il traie naturelment Solonc qu'a chascons des jeus apent Eschez ANTS 24.132
    chess: (s.xiii) Ly rey neyr ke est enprisouné De primes trere ad poesté Eschez ANTS 46.1435

  • point 1 s. conj.loc. adv.

    Semantic labels: anat., archit., bot., chess, costume, equit., games, geometry, herald., implement, livestock, med., mil., pathol., surg., theol., time, weapons
    Usage labels: temporal

    Citations:

    square (on a chessboard)
    chess: (s.xiii) Set chivaleres vus i mettrés Dedeyns lé neof poyns de l'echecker Eschez ANTS 27.55
    chess: (s.xiii) Mes si le rey neyr si put haper Ke entre luy e soun adverser En mesme la ligne un soul poynt seyt [...] Eschez ANTS 31.209
    chess: (s.xiii2) pirgos: poins TLL i 230

  • prendre 1 v.trans. v.intrans. v.refl. v. impers. sbst. inf. p.pr. as a. p.p. as s.

    Semantic labels: arithm., beverage, bot., chess, culin., curr., emotion, finan., fishing, games, law, med., merch., mil., occupation, pathol., pharm., ship., tax, ven.
    Usage labels: fig.

    Citations:

    to take, capture
    chess: (s.xiiex) Aufin qui est en coverte Par eschec, a descoverte Sovent prent roc u peonet Par la traison del treit S Geo 1104
    chess: (s.xiii) Al tierz trait en la garde del chivalier Li dirra li roc eschek plenir, Si ke li estuvera le chivalier prendre Eschez ANTS 11.97
    chess: (s.xiii) Altre eschec ov le chivaler que soun poun prendra Eschez ANTS 49.1841

  • prise 1 s.

    Semantic labels: chess, eccl., fishing, games, law, med., merch., mil., monastic, occupation, pathol., tax, ven.

    Citations:

    in a position where a piece is in danger of being captured by
    chess: (s.xiii) Li neir reis trait premirement e numeiment sa fierce ke esta en la prise del poun vermail, e la mettra al tierz trait el point delez l'angle u li poun tent a aler Eschez ANTS 14
    chess: (s.xiii) Kant ceo iert fet, si mettra le roc en la prise del poun vermail Eschez ANTS 14

  • pucele s.f. a.

    Semantic labels: astron., chess, decor., domestic, female, games, occupation, theol., toponym
    Usage labels: name, pej.

    Citations:

    chess strategy played with pawns and king only (?)
    chess: (s.xiii) li pouns [...] signefient puceles de pris, Car reines fesons des pouns Que ensement fierces apelons [...] l'en puet bien apeler poun Quanqu'a pé vet par reison, Des homes et femes nomeement [...] Ore avez oi mencion Por quoi 'jeu as puceles' l'apelon [...] en cest jeu unt la maistrie Li poun et la seignorie Eschez ANTS 24.118

  • quart 1 a.num. s.

    Semantic labels: anat., archit., arithm., build., chess, curr., finan., games, herald., implement, kinship, num., time, unit, volume, weight

    Citations:

    square on a chessboard (?)
    chess: (s.xiii) Kant ceo ert fet, si descendra le neir rei en l'angle e par sutilz traiz si estalera sun aversarie el point que quart est de sei e dedenz bord Eschez ANTS 13 (prose)

  • raille s.

    Semantic labels: archit., chess, decor., monastic, ship.

    Citations:

    line, row on a chessboard
    chess: (s.xiii) Qu'en une reile ne seit commons Le rei vermeil od ses pouns Eschez ANTS 12.133
    chess: (s.xiii) Chescoun de euz  =rooks, castles le tret de rok avera, Mes nul de euz la rele de altre passera Eschez ANTS 49.1811

  • [railler] v.trans. p.p. as a. p.p. as s.

    Semantic labels: chess, culin.

    Citations:

    line, row on a chessboard
    chess: (s.xiii) Le poynt u soun rok estet devez regarder Tut a travers tant ke a vostre relé E la devez trere, pur dire verité Eschez ANTS 49.1818

  • rei 2 s.

    Semantic labels: Bibl., chess, law, status, theol., title

    Citations:

    king, most important piece in the game of chess
    chess: (s.xiii) Li reis neir tret premirement Eschez ANTS 11.85
    chess: (s.xiii) le vermeil rei pur nul estuver [...] ne se deit muver Eschez ANTS 15.240

  • reine 1 s.

    Semantic labels: bot., chess, status, theol., title

    Citations:

    queen, powerful chess piece
    chess: (s.xiii) Car reines fesons des pouns Que ensement fierces apelons Eschez ANTS 23.95
    chess: (s.xiii) Ne fist fors la longue assise U la reine o ses pouns est mise Eschez ANTS 24.106

  • remuer v.trans. v.intrans. v.refl. sbst. inf. p.pr. as a. p.pr. as s. p.p. as a. p.p. as s.

    Semantic labels: agricultural, chess, costume, kinship, law, med., orn.
    Usage labels: fig.

    Citations:

    to move, put in another position
    chess: (s.xiii) E si sachez k[e] la fierce ne deit estre remuee Eschez ANTS p.18

  • renge 1 s.

    Semantic labels: archit., chess, costume, culin., domestic, jousting, mil., textile, unit, weapons

    Citations:

    rank, row of squares from side to side on a chessboard
    chess: (s.xiii) De un reng en altre vostre rey cy trayez Eschez ANTS 29.139

  • retraire 1 v.trans. v.intrans. v. absol. v.refl. sbst. inf. p.pr. as s. p.pr. as a. p.p. as a.

    Semantic labels: astron., chess, emotion, law, marit., mil., pathol., theol.

    Citations:

    to move back again
    chess: (s.xiii) En le poynt 'EK' vostre ferce retreyez Eschez (A) 168

  • roc s.

    Semantic labels: chess, games

    Citations:

    castle, rook, corner piece in chess which moves in a straight line
    chess: (s.xiiex) Aufin qui est en coverte Par eschec, a descoverte Sovent prent roc u peonet S Geo 1104
    chess: (s.xiii1/3) in a game of chess El chef d’un roc rook C s.xiii 4/4 feru l’a Que la teste lui debrusa Gui War 7990
    chess: (s.xiiim) Sa mere est reyne a dreit apelé, Ses roks sunt li apostle k’il ad enveé Eschez Allegorical 23
    chess: (s.xiii) Li reis neir tret premirement [...]; mes [...] Tost serreit del roc maté Eschez ANTS 11.90

  • seger 1 v.trans. p.pr. as s.

    Semantic labels: chess, mil.

    Citations:

    to attack, threaten (a piece)
    chess: (s.xiii) .iiij. reys tout enviroun Segé sount de tote pars, Ke mover ne pount en nule plas Eschez ANTS 30.149

  • staler 2 v.trans.

    Semantic labels: chess, games

    Citations:

    to stalemate, put (one's opponent) in a possition that they can no longer move their king
    chess: (s.xiii) U en mesme cel angle le staler E a force li mater Eschez (A) 53.155

  • sucur s.

    Semantic labels: chess, med., mil., theol.

    Citations:

    to receive protection (from another piece)
    chess: (s.xiii) .iiij. reys tout enviroun [...] tot confundu serreyount Si altre socour ne aveyount Eschez ANTS 30.152

  • sun 1 a.poss. pr.poss.

    Semantic labels: chess, finan.

    Citations:

    one’s chess-pieces
    chess: (s.xiii) Ne nul de lé seons trere ne deyt Si noun ke de l'altre part prendre porreyt Eschez ANTS 39.627

  • supprendre v.trans. v.intrans. p.pr. as a. p.p. as a.

    Semantic labels: chess, emotion, med., mil., pathol., ship., theol.

    Citations:

    in danger of a checkmate
    chess: (s.xiii) Dui baron [...] s’asistrent As eschés giuer e grantment mistrent. Li uns mist sa teste pur coper, L'autre sa fille, s'il nel pout mater. Tant juerent k’il fust suspris Ke (=the one who) sa teste al giu out mis. [...] la pucele [...] Vit sun ami suspris, mult li peisa. Grant piece estut e estudia Coment deliverer le purra Eschez ANTS 10.63 and 70

  • [surjuer] v.trans.

    Semantic labels: chess, games

    Citations:

    to outplay, defeat (in a game)
    chess: (c.1170) Mut en est cil dolenz ki en =a game of chess est surjowez Horn 2740

  • tolir v.trans. v. absol. v.refl. v. impers. sbst. inf.

    Semantic labels: chess, law, med., mil., pathol., tax, theol.
    Usage labels: exclam.

    Citations:

    to capture, take (a piece)
    chess: (s.xiii) L'altre soun rey soulement avera E en quel poynt qe ly plest si saudra, Si noun par force tollé luy seyt E a dreyn par force maté sereyt Eschez ANTS 28.75

  • traire v.trans. v.intrans. v.refl. p.pr. as s. p.p. as a. sbst. inf.

    Semantic labels: agricultural, anat., arithm., astron., beverage, build., chess, costume, culin., falc., fishing, games, geog., law, literature, livestock, med., merch., mil., mining, music, oenol., rept., ship., textile, theol., weapons, zool.
    Usage labels: fig., temporal

    Citations:

    to move (a chess-piece)
    chess: (s.xiii) Puis si traiez la fierce el tret d'un alfin de l'angle Eschez ANTS 13 (prose)

    to make a move, play at chess
    chess: (s.xiii) il sey trere deyt Eschez (A) 38.15

    to play (a game of chess)
    chess: (s.xiii) ky [...] voudra [...] sagement le ju traer tra[it]er , Legerement le put mater Eschez ANTS 29.122

    to move, play at chess
    chess: (c.1170) Demaundez les esches, si vus verrom joer, Quel de vus miez trara Horn 2721

  • trait 1 s.

    Semantic labels: agricultural, anat., beverage, chess, culin., fishing, law, length, med., mil., music, oenol., pharm., unit, ven., weapons, zool.
    Usage labels: coll.

    Citations:

    move (or a series of moves) of a chess-piece
    chess: (s.xiiex) Aufin qui est en coverte Par eschec, a descoverte Sovent prent roc u peonet Par la traison del treit S Geo 1105
    chess: (s.xiii) Les tres ay jeo escrit en present Par noumbre ke vus enseygnera Quel checun tret par ordre serra Eschez ANTS 27.34 and 36
    chess: (s.xiiim) Li diebles par .iij. faus tres cest reis enangla E lui dist un echek e issi le mata Eschez Allegorical 16
    chess: (1360-79) Cil ad del jeu le meillour trait Et par resoun plus ert cheri GOWER Mirour 17801

  • tucher v.trans. v.intrans. v. absol. v.impers. sbst. inf. p.pr. p.p.

    Semantic labels: chess, emotion, equit., merch., metal, music, weapons
    Usage labels: euph.

    Citations:

    to touch, come in contact with (a square)
    chess: (s.xiii) Set chivaleres vus i mettrés Dedeyns lé neof poyns de l’echecker E touz par le tret de un chivaler, Issi ke les neof poyns ne issés [...] A iceo fere, primes tochés Quel poynt ke vus voliés Eschez ANTS 27.59

  • tur 2 s.

    Semantic labels: astron., chess, equit., geometry, implement, jousting, law, mil., textile, wrestling

    Citations:

    in one move
    chess: (s.xiii) Nen est mestrie [...] De mater un roy tut a tours Ou treys fierces Eschez ANTS 48.1576

  • turment s.

    Semantic labels: chess, emotion, implement, meteo., mil., theol., weapons

    Citations:

    to place under the threat of checkmate
    chess: (s.xiv1) Le rei neir trerra premirement; Or entendez, si dirrai coment Le vermail mettra a torment H s.xiv 1 Eschez ANTS 14.V.202 (var)

  • turner 1 v.trans. v.intrans. v.refl. v.impers. p.pr. as a. p.pr. as s. p.p. as a. p.p. as s. sbst. inf.

    Semantic labels: agricultural, astron., chess, equit., geog., jousting, law, literature, med., meteo., mil., theol.
    Usage labels: fig.

    Citations:

    to spoil
    chess: (s.xiii) si il prent un soul poun, Le guy est tourné a destructioun Eschez ANTS 29.120